Przeglądając literaturę fachową z zakresu genetyki stosowanej dość często można się natknąć na pojęcie „pokolenia negatywnego”. Co oznacza to pojęcie?
Najogólniej rzecz biorąc pod określeniem pokolenia negatywnego rozumie się ptaki (zwierzęta, osobniki), których wartość genetyczna jest ujemna.
A co oznacza ta wartość genetyczna?
WyobraŹmy sobie hodowlane stado kanarków. Jeżeli z tego stada uda się na skutek doboru najlepszych kojarzeń lęgowych odtworzyć potencjał hodowlany (genetyczny) na identycznym poziomie, jakim dysponowało wyjściowe stado hodowlane to wówczas mamy do czynienia z tzw. zerową wartością genetyczną stada.
Jeżeli z wyjściowego stada na skutek najlepszych kojarzeń lęgowych można stworzyć potencjał hodowlany (genetyczny) na wyższym poziome, niż w stadzie wyjściowym to mamy dodatnią wartość genetyczną stada (wzrost potencjału genetycznego), a jeśli z wyjściowego stada przy najlepszych kojarzeniach osiągniemy niższy potencjał hodowlany niż w stadzie wyjściowym, to mamy do czynienia z ujemną wartością genetyczną stada.
Poświęćmy jeszcze chwilę uwagi owym „najlepszym kojarzeniom lęgowym” stada. Pojęcie to oznacza dokonanie kojarzeń zgodnych z zasadami genetyki i regułami kojarzeń dla określonych ras kanarków. Prościej mówiąc optymalny dobór ptaków do lęgów. Kwestię tę rozważamy na razie tylko teoretycznie i abstrahujemy tu od umiejętności praktycznych hodowcy. Jeżeli dwóch hodowców dysponuje identycznym stadem wyjściowym, to dobry hodowca może osiągnąć wzrost potencjału genetycznego, a hodowca słaby może osiągnąć zerowy lub nawet ujemny potencjał genetyczny stada. W naszych dalszych rozważaniach będziemy zakładać, że hodowca jest idealny i zawsze dokonuje optymalnego doboru ptaków do lęgów.
A co oznacza ta ujemna wartość genetyczna?
Jeżeli z określonego stada hodowlanego nie uda się rozwinąć hodowli w taki sposób, aby w przyszłości otrzymywać coraz lepsze osobniki, ani też odtworzyć hodowli w taki sposób, żeby stale dysponować identycznym potencjałem hodowlanym, to mamy do czynienia z ujemną wartością genetyczną stada, a mówiąc prościej z pokoleniem negatywnym.
Jak rozpoznać pokolenie negatywne?
Sprawa nie jest taka prosta. Pokoleniem negatywnym może być zarówno stado ptasich degeneratów, jak i grono kupionych na chybił trafił wystawowych champiomów. Przed dokonaniem pierwszych kojarzeń hodowca nie jest w stanie określić czy ma do czynienia z pokoleniem negatywnym.
Symptomy pokolenia negatywnego:
- agresja w stadzie,
- problemy lęgowe (zaleganie jaj, osłabienie instynktu macierzyńskiego, niezapłodnione jaja itp.),
- spadek płodności w stadzie,
- przenoszenie wad genetycznych na potomstwo,
- spadek ilości i jakości odchowanych młodych,
- coraz większa skłonność do chorób.
Jeżeli po dokonaniu kojarzeń w kilku kolejnych latach zaobserwuje się wymienione wyżej symptomy to można przypuszczać, że mamy do czynienia z pokoleniem negatywnym.
Jak powstaje pokolenie negatywne?
Najczęściej pokolenie negatywne powstaje przez złą harmonię genów i wszystkie działania hodowców, które potęgują ten układ.
Co robić z pokoleniem negatywnym?
Przede wszystkim nie należy próbować na siłę dokonywać krzyżowań polepszających w obrębie stada. Nie należy też wyprzedawać całego stada hodowlanego i rozpoczynać kompletowanie nowego, ponieważ nie ma żadnej gwarancji, że nowe będzie lepsze. Niektórzy uważają, że efekt pokolenia negatywnego można zlikwidować poprzez zmianę diety i polepszenie warunków bytowych ptaków, ale niestety tak nie jest. Genetyki nie można oszukać.
Na początek można próbować wymienić część osobników na inne ptaki, nawet stosunkowo gorsze. Można starać się dokupić jakieś osobniki do naszego stada. Dopiero po przeprowadzeniu kolejnych lęgów będzie można ocenić czy udało nam się uzyskać dodatnią wartość genetyczną.
Przy okazji wspomnę jedynie, że każda zmiana w naszym stadzie hodowlanym wywołuje ryzyko skompletowania stada o ujemnej wartości genetycznej. W środowisku hodowców kanarków panuje przekonanie, że dokupując do stada jakiegoś ptaka z dobrymi ocenami z wystaw polepsza się jego wartość genetyczną. Tymczasem tak nie jest. Taki przypadkowy osobnik (czy grupa osobników) może zarówno polepszyć, jak i pogorszyć wartość genetyczną stada. Jedno jest tylko pewne, że taki osobnik z zewnątrz zmieni wartość genetyczną stada. Znam sporo takich przypadków, że dobrzy hodowcy nabywając ptaki z zagranicznych wystawach przeżywali rozczarowanie i nie mogli wyhodować ptaków, nawet na poziomie, który osiągali kilka lat wcześniej. Wystarczy przejrzeć archiwalne wyniki np. z Mistrzostw Polski i zobaczyć, że cześć starych mistrzów nie może dostać się obecnie nawet do czołówki, a ich ptaki mają po kilka punktów mniej od tych z którymi kiedyś zdobywali mistrzowskie tytuły.
Jeżeli więc mamy własne stado o dodatniej wartości genetycznej, to należy się mocno zastanowić przed wprowadzaniem do niego jakiś nowych ptaków, nawet tych z tytułami mistrzowskimi.
Ciekawą rzeczą jest też fakt, że dany ptak trafiając do jednego stada może spowodować spadek jego wartości genetycznej, a trafiając do innego może wywołać wzrost jego wartości. Dotyczy to każdego ptaka. W skrajnych przypadkach może być nawet tak, że u jednego hodowcy ptak po wielu lęgowych próbach będzie miał bardzo mierne potomstwo lub w ogóle nie przystąpi do lęgów, a u innego przystąpi i będzie stanowił podstawę stada z dodatnią wartością genetyczną.
Kompletowanie stada hodowlanego jest wielką sztuką i jak każde działanie w hodowli jest ryzykowne.
