Krzyżodzioby (Loxia) są małymi, osiadłymi lub koczującymi ptakami z podrodziny łuszczaków (Fringillinae), rodziny ziarnojadów (Fringillidae), rzędu wróblowych (Passeriformes). W mojej ocenie są to ptaki przepiękne ze względu na ich kolor upierzenia i kształt. Charakterystyczną cechą dla tych ptaków jest zakrzywiony dziób, którego górna i dolna cześć nie stykają się jak u np. kanarków tylko zachodzą w przeciwne strony co w efekcie pomaga ptakom zdobywać pożywienie.
Krzyżodziób świerkowy - Loxia curvirostra
Krzyżodziób świerkowy występuje w wielu podgatunkach w Eurazji, Ameryce Północnej i Środkowej oraz w Afryce północnej. Zamieszkuje głównie bory górskie, a także może osiedlić się na terenach nizinnych w lasach szpilkowych z domieszką świerka.
Krzyżodziób świerkowy jest wielkości wróbla. Charakteryzuje się krępą sylwetką, dużą głową, mocnym dziobem i krótkim ogonem. Jego dziób ma skrzyżowane szczęki, co ułatwia wyłuskiwanie nasion z szyszek. Ubarwienie dorosłego samca jest karminowoczerwone z wyjątkiem brązowych skrzydeł i ogona. Samica jest oliwkowobrązowa. Ptak ten osiąga średnio: długość ciała ok. 16-18 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 27-30 cm i wagę ok. 30-45 g. Krzyżodziób ten odżywia się głównie nasionami świerka. Czasami zjada nasiona sosny i jodły. W poszukiwaniu pożywienia ptak zręcznie przemyka wśród gałęzi, zwisa z szyszek lub wspina się po nich pomagając sobie dziobem. Niekiedy odrywa szyszki (czasem tak ciężkie jak sam ptak) i zanosi je w rozwidlenie gałęzi i tam dopiero przystępuje do wydobywania nasion. W latach nieurodzaju na szyszki świerkowe populacje północne krzyżodziobów świerkowych podejmują koczownicze migracje przemieszczając się stadnie na znaczne odległości. Przylatują wówczas również do Polski.
Na założenie gniazda krzyżodziób ten wybiera świerk (rzadziej sosnę) zwykle stojący samotnie lub na skraju lasu. Gniazdo zakłada na bocznej gałęzi, w koronie drzewa, osłonięte od góry zwisającymi gałązkami, na wysokości 4-5 m nad ziemią. Gniazdo jest konstrukcją ułożoną z gałązek , płatów kory, mchu i porostów i wyścielone suchą trawą, korzonkami, włosiem i piórami. Pora gniazdowania uzależniona jest od urodzaju szyszek i może rozpocząć się nawet zimą. W sezonie lęgowym (styczeń-lipiec) ptaki wyprowadzają 1-2 lęgi. W jednym lęgu samica składa 3-4 kremowych lub szaroniebieskich jaj z purpurowymi plamkami, które sama wysiaduje przez 14-15 dni. Młode (gniazdowniki) opuszczają gniazdo po 20-25 dniach.
W Polsce krzyżodziób świerkowy należy do ptaków lęgowych i zimujących. Jego liczebność jest zmienna, uzależniona od urodzaju szyszek. Ptaki te niezbyt licznie gniazdują w górach i w północno-zachodnich rejonach kraju. Są objęte ochroną.
Krzyżodziób sosnowy - Loxia pytyopsittacus
Krzyżodziób sosnowy jest niewielkim ptakiem koczującym. Występuje w lasach sosnowych i świerkowych głównie północnej Europy, na terenach otaczających Bałtyk.
Ubarwienie dorosłego ptaka jest czerwono-brunatno-czarne. Sylwetka tego krzyżodzioba jest krępa i silniejsza niż u krzyżodzioba świerkowego. Podobnie jak krzyżodziób świerkowy krzyżodziób sosnowy ma mocny, skrzyżowany dziób, którym podważa łuski szyszek głównie sosnowych i wydobywa z nich nasiona, którymi się żywi. Ptak ten osiąga średnio: długość ciała ok. 18 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 29 cm i wagę 44-69 g.
GnieŹdzi się w koronach wysokich sosen. Konstrukcja gniazda jest podobna do gniazda krzyżodzioba świerkowego. W sezonie lęgowym (marzec-maj) ptak ten wyprowadza jeden (rzadziej 2) lęgi. Samica składa 3-4 jaja, które wysiaduje sama przez 14-16 dni. Pisklęta (gniazdowniki) opuszczają gniazdo po ok. dwóch tygodniach.
W Polsce krzyżodziób sosnowy jest rzadkim ptakiem lęgowym, rzadszym od krzyżodzioba świerkowego. GnieŹdzi się jedynie na Helu i w Karpatach. Jest objęty ochroną.
Krzyżodziób modrzewiowy - Loxia leucoptera
Krzyżodziób dwupręgowy (krzyżodziób modrzewiowy) występuje na obszarze Eurazji od Finlandii po wschodnią Syberię oraz w Ameryce Północnej od Alaski po Labrador. Izolowana populacja występuje na Haiti. Krzyżodziób modrzewiowy zamieszkuje lasy szpilkowe z modrzewiami i limbami.
Krzyżodziób ten jest bardzo podobny do krzyżodzioba sosnowego. Dorosły samiec jest czerwony z brunatnoczarnymi skrzydłami i ogonem. Samica jest żółta. Na skrzydłach krzyżodziób dwupręgowy ma dwie wyraŹne białe pręgi. Ptak ten osiąga średnio: Długość ciała ok. 14,5-18 cm, Rozpiętość skrzydeł ok. 26 cm i wagę 25-40 g. Krzyżodziób ten zjada Nasiona drzew iglastych, głównie limby i modrzewia oraz jagody i drobne bezkręgowce.
Do Polski krzyżodziób modrzewiowy zalatuje rzadko. Objęty jest ochroną.
