Witam,
Tym razem chciałbym zwrócić uwagę na najnowsze dane dotyczące zakażeń kanarków chlamydiami, a konkretnie gatunkiem wywołującym chorobę papuzią inaczej psitakozę lub ornitozę (
Chlamydia psittaci obecnie
Chlamydophila psittaci). W taksonomii Chlamydiaceae; przyjmuje się, że występują dwa rodzaje
Chlamydia i
Chlamydophila (Everett i inni 1999). Informacje przedstawione w tym tekście w większości pochodzą z artykułów, do których zamieściłem linki na dole tego omówienia. Chlamydie należą do rodzaju Gram-ujemnych bakterii bezwzględnie wewnątrzkomórkowych. Znane jest wiele gatunków chlamydii zakażających różne zwierzęta.
Bakterie te wywołują również zoonozy czyli choroby odzwierzęce u człowieka. Najbardziej znanym szerszemu ogółowi patogenem z tej grupy mikroorganizmów jest właśnie
Chlamydophila psittaci. Gatunek ten atakuje głównie papugowe (
Psittaciformes), ale też jest często stwierdzany u innych grup ptaków np. gołębiowych (
Columbiformes), grzebiących (kuraków) (
Galliformes) i wróblowych (
Passeriformes). W sumie odnotowano wystąpienie tej chlamydii u około 465 gatunków ptaków należących do 30 rzędów (Harkinezhad i inni 2009). Najwięcej przypadków zarażeń tę bakterią notuje się u papug i gołębi. Podaje się, że do 81% papug, 60% gołębi pocztowych i 95,6% gołębi miejskich może być zainfekowane tym patogenem (za Harkinezhad i inni 2009). U ptaków występują także inne gatunki chorobotwórczych chlamydii. Ludzie narażeni są na zakażenie tymi bakteriami poprzez wdychanie powietrza zanieczyszczonego pyłem z odchodów, piór, wydzielin z dróg oddechowych i oczu zakażonych zwierząt. Nasze ptaki europejskie i ozdobne są traktowane jako główne Źródło zakażeń ornitozą u ludzi (Harkinezhad i inni 2009). Kanarki też mogą stanowić potencjalne Źródło tej infekcji. Do chwili obecnej znane jest tylko jedno doniesienie o infekcji
C. psittaci u człowieka przeniesionej od kanarka (Ferreri i inni 2007). Natomiast istnieje wiele danych dotyczących zakażeń ornitozą głównie od papug, a także innych ptaków. W zależności od gatunku żywiciela i szczepu
C. psittaci występują różne objawy chorobowe: zapalenie płuc, otrzewnej, wątroby i śledziony (Andersen i Vanrompay 2008). Ptaki ozdrowieńce lub bezobjawowo zainfekowane chlamydią mogą stać się nosicielami. Nie wykazują wtedy symptomów klinicznych choroby, natomiast wytwarzają bakterie. Zjawisko to występuje głównie w warunkach stresu środowiskowego: przegęszczenie, transport ptaków, osłabienie po lęgach, złe warunki hodowlane i infekcje innymi chorobami. Ze względu na brak dopracowanych szczepionek przeciw ornitozie u ptaków (Deschuyffeleer i inni 2012) należy kontrolować warunki hodowlane i zdrowotność zwierząt.
Jeżeli chodzi o kanarki, to uważa się, że z reguły ptaki te są bezobjawowymi nosicielami
C. psittaci, jeżeli wystąpi u nich zakażenie tymi mikroorganizmami. W ostatnich latach zostały opublikowane dwie bardzo ciekawe prace na temat zakażeń kanarków omawianym gatunkiem bakterii. Myślę, że warto przedstawić wyniki tych badań, abyśmy mieli większą świadomość, jak należy prowadzić hodowle i postępować w przypadku stwierdzenia zakażeń chlamydiami. Ważne jest też nasze bezpieczeństwo, gdyż wiadomo na podstawie badań przeprowadzonych w kilku krajach zachodnioeuropejskich, że liczba przypadków ornitozy u ludzi jest znacznie zaniżona (za Harkinezhad i inni 2009).
Elena Circella i inni (2011) opisują w swojej publikacji przebieg zachorowań kanarków na ornitozę i znaczenie pasożytów krwiopijnych – ptaszyńców (
Dermanyssus gallinae) jako nosicieli chlamydii.
Dermanyssus gallinae jest krwiopjinym ektopasożytem odpowiedzialnym za występowanie anemii, utratę masy ciała, zapalenie skóry i spadek produkcji jaj u zaatakowanych ptaków. Co więcej,
D. gallinae jest wektorem dla wielu patogenów – bakterii i wirusów (Valiente Moro i inni 2008). Ponadto istnieją wstępne dane mówiące o hamowaniu reakcji immunologicznej u ptaków zaatakowanych przez ptaszyńce (Harrington i inni 2010). Z tego wynika, że te pasożyty mogą odgrywać istotną rolę w osłabieniu układu odpornościowego u żywicieli, a przez to zwiększać podatność ptaków na ostry przebieg infekcji.
Kliniczne objawy ornitozy były stwierdzone u kanarków (
Serinus canaria) na fermie ptasiej (Marche, Włochy), gdzie trzymano 150 ptaków. Kanarki stanowiły 55% wszystkich ptaków (82 sztuki). Poza nimi w hodowli były europejskie łuszczaki: szczygły (
Carduelis carduelis), gile (
Phyrrula phyrrula) i jedna zięba (
Fringilla coelebs). Kanarki przebywały w pomieszczeniu zamkniętym, podczas gdy reszta ptaków znajdowała się w wolierach zewnętrznych. Ornitozę stwierdzono tylko u kanarków, podczas gdy pozostałe ptaki w chowie wolierowym były zdrowe. U kanarków wystąpiły następujące objawy chorobowe: zaniedbane upierzenie, osłabienie, niedokrwistość, świąd skóry. Ptaki padały po kilku dniach od wystąpienia symptomów choroby. Po 2 tygodniach, od początku wybuchu epidemii, padło 12% kanarków. Zespół badaczy, stwierdził, że równolegle z epidemią psitakozy u kanarków wystąpiła ostra inwazja ptaszyńców. Wyliczono, że przeciętnie na ciele jednego padłego ptaka było od 30 do 40 roztoczy. Sekcja wykazała ostre niedokrwienie ptaków. Ponadto wystąpiło zapalenie worków powietrznych, osierdzia, płuc, śledziony i wątroby. W celu wyizolowania patogenów prowadzono kultury na pożywkach laboratoryjnych na obecność różnego rodzaju bakterii. Nie stwierdzono tutaj żadnych chorobotwórczych mikroorganizmów. Równolegle przeprowadzono badania molekularne (analizy markerów DNA) na tkankach pobranych z padłych kanarków i ptaszyńców w celu określenia, jaki typ chlamydii zaatakował ptaki i czy ptaszyńce mogły być jej nosicielami. Analizy te jednoznacznie wykazały obecność
Chlamydia psittaci u kanarków i ptaszyńców. Potwierdzony też został związek między występowaniem chlamydii a ptaszyńcami, które były nosicielami bakterii. Pasożyty mogły ułatwić wybuch epidemii wśród ptaków poprzez uprzednie wyniszczenie ich organizmów i wywołanie silnej anemii, a w konsekwencji osłabienie układu odpornościowego u żywicieli. Ponadto złe warunki hodowlane (brak odpowiedniej higieny pomieszczeń, dobrej wentylacji, oraz zbyt wysoka temperatura w ptaszarni i przegęszczenie ptaków itp.) z pewnością też były dodatkowym czynnikiem zwiększającym patogenność chlamydii w opisywanym przypadku.
Po uzyskaniu wyżej opisanych wyników zaczęto leczenie ptaków. Śmiertelność kanarków spadła po rozpoczęciu ich kuracji antybiotykiem tetracyklinowym - doksycykliną (250 mg / l wody pitnej). Lek ten był podawany zwierzętom przez 40 dni. Jednocześnie, w celu likwidacji pasożytów, każdemu kanarkowi podano selamektynę (selamectin - półsyntetyczna pochodna awermektyny), a klatki i ściany pomieszczeń hodowlanych były odkażane permetryną raz w tygodniu przez okres 3 tygodni. W wyniku zastosowanych zabiegów ptaki wróciły do zdrowia i zlikwidowano pasożyty w hodowli. Dokładna dezynfekcja pomieszczeń jest konieczna, gdyż chlamydie mogą przeżywać w podściółce, odchodach itp. do 30 dni. Należy dodać, że stosowanie standardowych środków odkażających jest skuteczne, gdyż te Gram-ujemne bakterie zawierają sporo lipidów, co ułatwia eliminację tych mikroorganizmów.
Zakażenia ludzi chlamydiami od kanarków są rzadkie i autorzy omówionej powyżej publikacji podają, że znają tylko jedno doniesienie, także z terenu Włoch (Ferreri i inni 2007). Autorzy ci przedstawili przypadek pewnej 60. letniej pani, u której stwierdzono m.in. przewlekłe stany zapalne oczu, oskrzeli itp. U pacjentki zdiagnozowano chłoniaka (w gruczołach łzowych, węzłach chłonnych w szyi, śródpiersiu) wywołanego przez
C. psittaci. Pomimo skutecznego leczenia tej pani, w którym zastosowano m.in. doksycyklinę, dochodziło do ponownych zakażeń tę bakterią. Kłopoty zdrowotne pacjentki na tym tle występowały w latach 2000-2005. Analizy laboratoryjne wskazywały na jedno Źródło powstawania infekcji. Okazało się, że chora miała od roku 1998 kanarka w swoim mieszkaniu i postanowiono sprawdzić, czy ptak ten mógł być bezobjawowym nosicielem chlamydii. Badania odchodów i tkanek z różnych narządów owego ptaszka przy użyciu markerów DNA potwierdziły obecność tego samego szczepu
C. psittaci, który zainfekował pacjentkę. Trzeba tu podkreślić, że nie zawsze istnieje ścisły związek między zakażeniami u ludzi chlamydiami a infekcjami u kanarków i innych małych ptaków ozdobnych.
Podsumowując powyższe dane, możemy wnioskować, że chociaż papugi są traktowane jako główne Źródło zakażenia ludzi ornitozą w warunkach domowych (Harkinezhad i inni 2009), to transmisja
C. psittaci z kanarków na człowieka też jest możliwa. Ponadto obecność ptaszyńców (
D. gallinae) może predysponować do rozwoju ornitozy u kanarków i z pewnością u innych ptaków. Wynika stąd także wniosek, że likwidacja krwiopijnych pasożytów i dobre warunki bytowania ptactwa mogą zmniejszać ryzyko zachorowań na chlamydiozę nie tylko u ptaków ozdobnych, lecz także u ich właścicieli, hodowców gołębi oraz drobiu.
Podaję linki do omawianych prac i tekstu w języku polskim o ornitozie. W polskim artykule jest opisany przypadek pacjenta - pracownika sklepu zoologicznego - chorego na ornitozę.
http://nrl.northumbria.ac.uk/2520/1/Chlamydiapsittaciinfectionincanaries.pdf Elena Circella, N. Pugliese, G. Todisco, M. A. Cafiero, O. A. E. Sparagano, A. Camarda.
Chlamydia psittaci infection in canaries heavily infested by
Dermanyssus gallinae. Exp Appl Acarol (2011) 55:329–338
- pdf pracy bez tabel i rysunków.
http://jnci.oxfordjournals.org/content/99/18/1418.full?etoc Andrés J. M. Ferreri, Riccardo Dolcetti, Simone Magnino, Claudio Doglioni, Maria Giulia Cangi, Lorenza Pecciarini, Paolo Ghia, Antonis Dagklis, Elisa Pasini, Nadia Vicari, Giuseppina P. Dognini, Antonio Giordano Resti and Maurilio Ponzoni. A Woman and Her Canary: A Tale of Chlamydiae and Lymphomas JNCI J Natl Cancer Inst (2007) 99: 1418-1419.
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S037811350800391XTaher Harkinezhad, Tom Geens and Daisy Vanrompay.
Chlamydophila psittaci infections in birds: a review with emphasis on zoonotic consequences. Vet Microbiol. (2009), 135: 68-77.
http://www2.sum.edu.pl/wydawnictwa/wiadlek/9-10-2006/s716_Chorazy_M.pdfMarek Chorąży, Anna Nasiek-Palka, Krystyna Kwaśna. Przypadek ornitozy u 57-letniego chorego. Wiadomości lekarskie (2006), 59: 9-10.
