Tajemnice jajka

[Jacky]

Jajko każdego ptaka posiada złożone struktury, które mają na celu stworzenie optymalnego środowiska dla rozwoju i ochrony rozwijającego się zarodka.

Jeżeli jądro cytoplazmy, stanowiącej maleńki krążek (tzw. tarczkę zarodkową), zostanie zapłodnione powstaje zarodek.

Komórka jajowa zbudowana jest z opisanej wyżej tarczki zarodkowej i żółtka. żółtko stanowi materiał odżywczy dla rozwijającego się zarodka. żółtko obraca się wokół długiej osi jajka. Na żadne inne ruchy nie pozwalają mu chalazy. Kula żółtkowa otoczona jest błoną żółtkową.

Chalazy są włóknistymi pasmami białkowymi ciągnącymi się wzdłuż długiej osi jaja. Z jednej strony ułatwiają one unoszenie się żółtka w białku, a z drugiej - sprawiają, że sama kula żółtkowa obraca się stale tarczką zarodkową do góry (w kierunku Źródła ciepła wydzielanego z ciała wysiadującego ptaka)

Na zewnątrz błony żółtkowej znajduje się warstwa białka. Białko otacza błona blaszkowata pergaminowa.

W okolicy tępego bieguna między blaszkami błony pergaminowej znajduje się wolna przestrzeń zwana komorą powietrzną. Komora powietrzna powstaje na skutek oziębienia jaja w momencie jego składania. W miarę wysiadywania jaja komora zwiększa swoją objętość. Dzięki temu zjawisku po zanurzeniu jaja w wodzie można określić stopień jego zalężenia. W okresie poprzedzającym wylęg pisklę przebija ścianę komory powietrznej i przechodzi stopniowo na oddychanie płucne.

Zewnętrzną osłoną jajka jest gruba i twarda skorupa.

Wszystkie osłony jajka: białkowa, pergaminowa i skorupa powstają w jajowodzie w trakcie procesu wędrówki jaja.

Wielkość, kształt i zabarwienie jaj wykazują stałość w obrębie gatunku. Jajka mogą zatem służyć jako cechy diagnostyczne ptaków.

Rozmiar i ciężar jaj zależą od wielkości gatunku ptaka, od ilości i częstotliwości zniesień (z dwóch ptaków tej samej wielkości ale różnych gatunków większe i cięższe składa ten, który znosi ich mniej) i sposobu rozwoju piskląt danego gatunku (zagniazdowniki lepiej rozwinięte w momencie klucia mają większe jaja niż gniazdowniki).

Zabarwienie i rysunek skorupki zależą od kombinacji pigmentów w niej odkładanych. Jaja gatunków budujących gniazda zamknięte są jasno ubarwione, a gatunków budujących gniazda otwarte lub składające jaja bezpośrednio na ziemi są barwy ciemnej.